Prof. Dr. Övgün Ahmet Ercan: “Depremlerin afete dönüşmemesi için yetkin kişilerin yönetimde olması gerekiyor”

2010 yılına kadar zelzele ya da rastgele bir tabiat olayı olduğu vakit ordunun el koyma yetkisi vardı. Ordu üst subaylardan buyruk almadan olay yerine masraf ve olaya el koyardı. 1999 sarsıntısına kadar bu oldu. 2010 yılında bu olay kaldırıldı. Mevcut idare ordunun işe el koymasından çekindi. Neden çekindi bunu bilmiyorum. Sıkı idare ilan edilmesi gerekiyordu. Sarsıntılar olduktan çabucak sonra birinci açıklamaları yaparken ordunun el koyması gerektiğini söyledim. Lakin dinleye olmadı. Zelzele bilinmezi çok fazla olan bir olaydır. Müspet bir bilim değildir. Mevt sayısının artma nedeni çabucak el koyulamaması. Ordu müdahale etmiyorsa, savcıların müdahale etmesi gerekiyor. Van sarsıntısında ordunun el koyması için geçen vakit 3 saat. Ordu geldi ve el koydu. 1999 zelzelesinde de ordu çabucak el koydu.

Çocukların boyutları küçük olduğu için sarsıntı anında ve sonrasında kendilerini kurtarabilirler. Zelzele anında enkaz altından kendisi çıkan çocuklar daha evvel yaşamadıkları bir dehşet yaşarlar. O an bir savcının bu çocuğa sahip çıkması gerekir. İnsanları kim koruyacak. Ordu olsa bu beşerler müdafaa altında olur. Lakin beşerler sahipsiz kalır. Türkiye’den ve öteki ülkelerden 141 bin kurutma takımı geldi. Kurtarmacaların kimileri Adana havalimanında kaldılar, gelemediler. Madenciler kurtarmada en başarılı olanlardır. Ancak kimse madencileri olay mahalline getirmek için helikopter göndermedi.

Yine politikler zelzele bölgesine gidecekler. Fötür şapkaları, kara gözlükleriyle, hüzünlü yüzlerle diyecekler ki sarsıntı takdiri ilahidir. Yapacak bir şey yok. Devletimiz büyüktür. Yaralarınız en kısa vakitte sarılacaktır diyecekler. Sarsıntıda ölenlerin çoklukla yüzde 95’i fakir insanlardır. Neden? Fakir beşerler makus yerde makûs konutta otururlar. Mesela İstanbul’u düşünelim. İstanbul’da işte bugün bir sürücü beni bir kanaldan öbür kanala götürüyordu. Dedim nerede oturuyorsun? Eyüp’te oturuyorum. Kaç para kira veriyorsun? 10 bin lira kira veriyorum. Nasıl mesken? Konutun durumu yeterli değil lakin kiraları yüksek, sağlam bir meskene çıkamıyor. İstanbul’da sağlam bir meskene çıkmanın maliyeti yaklaşık 35 bin liradan başlıyor. Taban fiyatla buraya yetişemiyor ki. Hasebiyle fakir bir insan buradan masal anlatmamak gerekiyor. Sağlam yerde sağlam konutta otur. Konutuna baktır. İstinye’de televizyon grubuyla birlikte meskenden meskene dolaşıyoruz. Eşikte bir bayan oturuyor. Yaşlıca bir bayan. Dedim teyzeciğim içeri girip bir bakabilir miyiz konutuna? Oğlum hiç girmene gerek yok. Ben bunun sarsıntıdan yıkılacağını biliyorum. Sen biliyor musun? Ben sabahtan akşama meskene bir ekmek getirmenin çabasını biliyorum. Şayet bu mesken sarsıntı olur yıkılırsa benim kaderimdir derim. Yapacak bir şey yoktur. Türk insanı bu duruma düşürülmüş durumda. Ben Anadolu’yu gezen bir beşerim. Ah bir meskenim olsa, ayı in olsa diyor. Ya düşünün bir insan Türkiye’yi, Atatürk Cumhuriyeti burası, ayı inine hasret duyuyor. Meskenim olsa bir ayı in olsa diyor. Ne kadar üzücü. Ne kadar berbat değil mi

Bir numaralı olay bu: ehil şahıslar. İki numaralı olay: ülkenin iktisadının âlâ olması gerekiyor. Üç: halkın geçim ıstırabının olmaması gerekiyor. Dört: zelzelenin bir yazgı olduğu algısının ortadan kaldırılması gerekiyor. Ve halkın eğitim seviyesini artırmak gerekiyor. Bu olayları yapmadıkça Türkiye’nin zelzeleden kurtulması mümkün değil. Mesela ben bir sarsıntı bilimciyim fakat nereden bahsediyorum? İktisattan ve eğitimden bahsediyorum değil mi? Zira direkt siyasetten bahsediyorum. CHP’nin başkanı Özgür Özel, Cumhurbaşkanı’na gitmiş emiş ki sizden bir dileğim var: Deprem ve Afet Bakanlığı da kuralım demiş. Sarsıntı ve afet işleriyle uğraşan bakanın ismi Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’ydı. Bakanlığın içinde Deprem Araştırma Genel Müdürlüğü vardı. O vakit ismi Afet İşleri, artık AFAD oldu. Sarsıntı konusunda araştırma yapıyor ve algılamalar yapıyordu. İsmi beğenmediler, sefer ismini değiştirdiler. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı oldu. Ondan sonra bir de İklim Değişikliği Bakanı oldu. Şimdi de düşünün, muhalefet partisinin lideri Özgür Özel, Eczacı Özgür Özel, diyor ki size bir ricam var: Zelzele ve Afet Bakanlığı’nı kurun. Ve bunun başına da diyor, bilim adamlarından lakin siyasetle ilgilenmeyen birini koyun diyor. Siyaset hayatın kendisi demek. Siyasi partinin lideri, bir bilim adamının siyasetle ilgilenmeyeni diyor Ömürde, sağında, solunda ne oluyor ne bitiyor, onu ilgilendirmiyor demek. Olabilir mi bu türlü bir şey? Ayrıyeten diyor ki her parti her partiden bir kişi buraya temsilci versin. Hayret etmek mümkün değil.

Yapı kontrol kuruluşlarının yer yapı kontrol kuruluşu haline gelmesi gerekiyor. Yeri, jeofizik ve jeoloji mühendislerinin denetlemesi gerekiyor. Yapıyı da inşaat mühendisleri ve mimarların denetlemesi gerekiyor. Berbat yapı üretimini durdurabilmek için her yapıdan yapı güvenlik dokümanı istenmesi gerekiyor. DASK diye bir şey var. Konutlarınızı görmeden size DASK çıkartıyorlar. Yapı güvelik evrakı tapuya işletilmeli. Kiralama olayı tapu dairesinde olmalı. Tapu dairesi, kiralamak istediğiniz meskenin adresine bakarak yapı inançlı ya da inançsız diyerek kiralanamaz ve satılamaz demeli. Bu türlü olduğunda makûs yapı üretilmez ve can güvenliği sağlanmış olur. Lakin bu türlü bir uygulama yok.

Bölgede bir sarsıntı fırtınası oluyor. Sarsıntı olarak Türkiye’den kaydediyoruz. Ya bir sarsıntıya hazırlanıyor o bölge ya da yanardağ patlaması yaşanacak. Yanardağlar püskürmeden evvel depremcik sayısında artış olur ve yer şişer. Santorini bölgesinde 7.7-7.10’lik bir sarsıntı olursa Türkiye bu zelzeleden 6 büyüklüğünde bir şiddetle sarsılır lakin yıkıcı olmaz.