Özel veya genel af çıkacak mı?

Bütün bunların yanında ciddi bir sorun olan af sorunu gündemde giderek artan biçimde yer bulmaya başladı. Bu tartışmalarda ise genel af, özel af ve kapsamlı ceza affı kavramları ciddi kafa karışıklıklarına yol açıyor. Gelin hep beraber af konusunu inceleyelim.

Af Nedir?

Türk Hukuk sisteminde 3 tür af söz konusu. Birincisi TCK madde 65/1’de yer alan genel af. İkincisi TCK madde 65/2’de yer alan özel af. Üçüncüsü Anayasa madde 104’te yer alan cumhurbaşkanının özel af yetkisi.

Genel af ve özel af TBMM tarafından kanun çıkararak yapılabilir. Cumhurbaşkanı ise Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kendisine tanınan af yetkisini kullanır. Genel af, kamu davasını, hükmolunmuş cezaları ve mahkumiyetin tüm neticelerini ortadan kaldıran af türüdür. Ceza hukuku açısından sanki suç hiç işlenmemiş gibi sonuç doğurur. Genel af kişiler hakkında değil fiiller ve suçlar hakkında çıkarılabilir.

Özel af ise yalnızca kesinleşmiş bir cezayı kaldıran, cezayı hafifleten veya daha hafif bir cezaya çeviren af türüdür. İnfaz sisteminde ve sürelerinde değişiklikler yapılarak cezaların infaz süresini indiren veya hapis cezasını kaldıran ya da adli para cezasına çeviren aflar özel af kapsamındadır. Hem kişiler hem de suçlar hakkında özel af kanunu çıkarılabilir. Cumhurbaşkanının özel af yetkisini kullanması ise sadece kişiler hakkında olabilir.

Hem genel af hem de özel af çıkarılabilmesi için 600 milletvekilinden en 360 milletvekilinin oyu gereklidir. Ceza kanununda yer alan suçların tümü hakkında genel af veya özel af çıkarılabilir. Anayasanın 169. Maddesine göre bunun tek istisnası ise ormanları yakmak, ormanları yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar için genel veya özel af çıkarılamaz. Bunun dışındaki tüm suçlar için genel veya özel af çıkarılabilir.

Genel Af Durumunda Ne Olur?

• Genel Af çıkarılması durumunda af kapsamına giren suç soruşturmaları hakkında takipsizlik kararı verilir.
• Kişi tutukluysa derhal serbest bırakılır. Ceza mahkemelerinde açılan ve devam eden kamu davaları hakkında düşme kararı verilir.
• Kesinleşmiş ceza mahkumiyeti tüm sonuçlarıyla birlikte ortadan kalkar. Yani hüküm infaz edilmez.
• Affa uğramış tüm cezalar, adli sicil kaydı silinerek sabıka kaydından çıkarılır.
• Yani af kanunun kapsadığı tüm suçlar adli sicil kaydından silinir ve kişinin adli sicili temizlenir.
• Genel aftan yararlanan kişi aynı suçu işlese bile hakkında tekerrür hükümleri uygulanmaz.
• Cezanın ertelenmesine karar verilmesinden yararlanabilir.
• Memur veya diğer kamu görevlileri hakkında verilen disiplin cezasına bir mahkumiyetin sonucu olarak karar verilmişse, mahkumiyetin genel affa uğramasıyla disiplin cezası da ortadan kalkar.

Eğer tüm suçlar için değil de belli suçlar için veya belli suçlar hariç tutularak bir genel af çıkarılıyorsa buna kısmi genel af denir. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde en çok çıkarılan genel af türü de kısmi genel aftır.

Özel Af Durumunda Ne Olur?

• Suçun cezasının cezaevinde infaz edilmesine son verilmesi,
• Ceza mahkumiyetinin infaz süresinin azaltılması,
• Hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi şeklinde üç farklı şekilde özel af durumu söz konusu olabilir. Özel af durumunda; Ceza mahkumiyeti ortadan kalkmaz. Sadece infaz süresi veya biçimi değişir.
• Özel af soruşturmaları etkilemez, takipsizlik kararı verilmez. Davalar hakkında düşme kararı verilmez. Özel aftan yararlanmak için mutlaka bir mahkumiyet kararı gereklidir.
• Özel aftan yararlanan kişi, tekrar suç işlerse hakkında tekerrür hükümleri uygulanır.
• “Şartla Salıverme ve Erteleme Kanunu” adı altında özel af kanunu çıkarılması uygulamasına sıkça başvurulmaktadır.

Genel Af mı Özel Af Mı?

1921’den bu yana kapsamı değişiklik gösteren toplam 52 adet af kanunu çıkarıldı. Bunların 10 tanesi genel af niteliğinde af kanunu ve 4 tanesi de genel affa ek kanun niteliğindedir. 38 kanun ise özel af niteliğinde kanunlardır. Kamuoyunda sıkça karıştırılan bir husus ise şartlı salıverme ve cezaların ertelenmesine dair kanunlar nedeniyle çok sayıda kişinin tahliye edilmesi nedeniyle bunların da genel af kanunu zannedilmesidir. Halbuki genel af kişi sayısının fazlalığıyla ilgili bir af türü değildir. Mesela 22.12.2000 yılında çıkarılan meşhur 4616 sayılı Şartla Salıverme ve Erteleme Yasası ya da “Rahşan Affı” zannedilenin aksine genel af kanunu değil özel af kanunudur.

Kamuoyunda 31 Temmuz 2023 tarihinde Covid 19 izinlerinin bitmesi nedeniyle cezaevlerine dönmek zorunda kalacak olan kişiler genel af talep ediyorlar. Taleplerin içeriğine bakıldığında ise aslında cezalarının infaz edilmiş sayılması veya infaz biçiminin değiştirilmesini talep ettikleri görülüyor. Aslında genel af değil özel af talep ediyorlar. Kapsamlı bir ceza affı ise çok sayıda kişiyi ilgilendiren suçların af kapsamına alınmasını ifade ediyor.

Ya Af Çıkmazsa?

Türkiye’de şu an cezaevi sayısı 399. 2023 yılı içerisinde açılacak 20 cezaevi ile birlikte toplam sayı 419’a ulaşacak. Cezaevlerinin toplam kapasitesi 289 bin 974 kişi ancak 31 Ocak 2023 itibariyle tutuklu ve hükümlü 341 bin 497 kişi var. 31 Temmuz 2023 tarihine kadar Covid 19 izni kapsamında dışarda bulunan mahkum sayısı ise 120 bin. Yani 221.497 kişi fiili olarak cezaevinde bulunuyor. Eğer bu kişiler de cezaevine dönmek zorunda kalırsa cezaevlerinin kapasitesinin neredeyse 52 bin kişi fazlası cezaevlerinde kalıyor olacak.

Hükümet Affa Neden Sıcak Bakmıyor?

22.12.2000 yılında çıkarılan Rahşan Affı’ndan 2020 yılına kadar kapsamlı bir ceza affı çıkarılmadı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 2018 yılında verdiği demeçte “Cezaevlerinde ciddi manada bir doluluk var, kabul ediyoruz. Tüm bunlara rağmen bir şey yapalım derken, öbür tarafta mağdur, mazlum meydana getirmeyelim. İlke şu; devlete karşı işlenenlerde devlet bu yetkiyi kullanabilir, ama şahıslara karşı işlenen suçlar olduğunda orada devletin böyle bir af yetkisi kesinlikle yoktur.” sözleri hükümetin af konusuna bakış açısını özetliyor. Devlete karşı işlenen suçları affeden ve tüm sonuçlarını ortadan kaldıran bir genel af kanunu da henüz çıkarılmış değil.

Hükümet Af Konusuna Gerçekten Sıcak Bakmıyor Mu?

Aslında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan liderliğindeki Ak Parti iktidarı genel af konusuna ve kişilere karşı işlenen suçlar hakkında hem genel hem özel af konusuna sıcak bakmıyor. Hükümet, genel af çıkarmadı ancak özel af kanunu çıkardı. 14 Nisan 2020’de çıkarılan 7242 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun özel af kanunu niteliğindedir. Bu kanunla aralarında Alaaddin Çakıcı gibi isimlerin de bulunduğu 90 bin kişi tahliye edildi. Rahşan Affı’nda ise 45 bin kişi tahliye edilmişti. Bu da bize hükümetin özel affa sıcak baktığını gösteriyor.

Hem seçim dönemi olması hem de Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 100. yılı olması nedeniyle 2023 yılında genel af çıkarılmasa bile özel af çıkarılma ihtimali bir hayli yüksek. Bu konuyla ilgili gelişmeleri hep birlikte bekleyip göreceğiz. Bugün sizlerle af konusunu; genel af, özel af ve kapsamlı ceza affı hakkında oluşan kafa karışıklıklarını ve kamuoyunda aflarla ilgili yanlış bilinenleri konuştuk. Bir sonraki programda görüşmek üzere… Revizyon TV’yle tarafsız, doğru ve güncel bilgiyle sağlıcakla kalın…