26 Nisan 2025

‘İsrail, İran’a karşı Irak’a kadar genişlemek istiyor’

Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay'a nazaran İsrail, Suriye üzerinden Irak'a kadar genişleyerek İran'ı köşeye sıkıştırmak istiyor. Gelişmelerin Türkiye'nin ulusal güvenliğini ve çıkarlarını yakından etkilediğini kaydeden Atabay, Türkiye'nin Suriye'deki gücünü tahkim etmesi gerektiğini belirtti.

Türkiye ve Suriye ortasında askeri işbirliği istikametinde verilen sinyaller, İsrail basınında yankı uyandırdı. İsrail merkezli yayın organı Jerusalem Post, “Türkiye’nin Suriye’deki askeri genişlemesi, İsrail için yeni bir tehdit” başlığı ile bir makale yayınladı.

Türkiye’nin Suriye’nin Humus vilayetindeki T4 hava üssüne konuşlanacağı tezlerini kıymetlendiren Jerusalem Post, bu türlü bir gelişmenin İsrail’in “serbest bir halde Suriye hava alanını kullanmasını kısıtlayacağını” belirtti.

Türkiye’nin Humus’taki T4 hava üssüne evvel yerli üretim hava savunma sistemleri, daha sonra dron, helikopter ve özel harekat birlikleri konuşlandırabileceği argümanında bulunan Jerusalem Post, “Türkiye ile çatışma ihtimaline” değindi ve şunları söyledi:

“Artık ‘acaba’ yerine ‘ne zaman’ dememiz gerekiyor”

Türkiye’nin Suriye’de rejim değişikliği ile birlikte “İsrail’in tabanına yerleştiği” sözlerine yer veren Jerusalem Post’un yazısında şu cümleler yer aldı:

“Türkiye, İdlib’ten Resulayn’a kadar direkt yahut dolaylı olarak 8 bin kilometrekarelik bir alanı denetim ediyor. İsrail hududuna tehlikeli ölçüde yakınlar.”

Ancak İdlib ile İsrail ortasında 750 kilometrelik bir uzaklık bulunması, Jerusalem Post’un savının akabinde dikkat çekti. Jerusalem Post ayrıyeten Türkiye’nin gelişmiş hava savunma sistemlerini Suriye’ye taşıması durumunda İsrail’in Suriye hava alanını delerek serbestçe operasyon yapma yetisini kaybedebileceğini lisana getirdi.

Jerusalem Post son olarak argümanlara mevzu olan Humus’taki T4 hava üssünün, geçen haftalarda birkaç kez İsrail tarafından vurulduğuna işaret ederek, üssün İsrail savaş uçaklarının menzilinde olduğunu söyledi. Jerusalem Post, daha evvelce Gazze’de çatışan Hamas üyelerinin, “Türkiye’deki Hamas karargahlarından yönetildiği” istikametinde birçok argüman yayınlayarak, Türkiye’yi amaç almıştı.

Son olarak İsrail, Şam’a ve Palmira’ya yönelik hava akınları düzenledi. İsrail Ordu Radyosu, taarruzların “Türkiye’ye yönelik bir ihtar olduğunu” söyledi.

İsrail’in Suriye’deki atılımlarını, İsrailli yetkililerin Türkiye aykırısı telaffuzlarını, Suriye alanındaki aktörleri, gelişmelerin Doğu Akdeniz güç jeopolitiği ile irtibatını ve global aktörlerin rolünü, Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay ile konuştuk.

‘Türkiye’nin ve İsrail’in Suriye üzerindeki rekabeti tahminen önümüzdeki günlerde tansiyonlara; dilek etmesek de çatışmaya kadar gidebilecek bir tabloyu gösteriyor bize’

Emeki Kurmay Albay Ünal Atabay, İsrail’in Suriye merkezinde Türkiye’ye karşı tansiyonu tırmandırma gayretlerine değindi:

“Güneyimizde değerli bir tırmanma var. Yani İran, Irak, Suriye, İsrail sınırında bir sancı var. Burada global aktörlerin art plandan bir biçimde motive ettiği, yönettiği ve İsrail ile birlikte hareket ettiklerini zati biliyoruz. Esasen yeni dünya tertibi daima konuşuluyor. Tartışıyoruz. Global aktörlerin uğraşı mevcut. Trump’ın yayınladığı gümrük tarifeleri listesine bakarsak tüm dünyayı kapsayan bir ticaret savaşı var. Hem ABD-Avrupa ortasında, hem Avrupa içinde hem de Ortadoğu’da siyasi tansiyon var. Evet, dünyaya bakarsak global manada bir tansiyon kelam konusu. Ortadoğu özelinde Suriye’ye yansıyan kısmıyla bu tansiyon, Türkiye’yi çok yakından ilgilendiriyor. Ulusal çıkarlarımız ve güvenliğimiz açısından, İsrail’in ABD’den aldığı dayanaklarla Suriye’de yaptığı operasyonlar bizi ilgilendiriyor. Öte yandan Türkiye de Suriye’nin merkezi hükümetiyle bağlarını geliştirip, güneyde bir güvenlik ve nüfuz alanı oluşturmaya çalışıyor. Türkiye’nin ve İsrail’in Suriye üzerindeki rekabeti tahminen önümüzdeki günlerde tansiyonlara; istek etmesek de çatışmaya kadar gidebilecek bir tabloyu gösteriyor bize. Bu, İsrail’in tavrından kaynaklı. İsrail uzun vakittir istikametini İran’a çevirmiş durumda. Amerika da son günlerde bu türlü. Trump da nükleer silah edinme problemiyle ilgili ‘gerekirse vururum’ dedi. Bu türlü bir tansiyonun ortasındayız. Bu nereye masraf?”

‘Yaşanan tüm jeopolitik gelişmeler bağlantılı’

Suriye alanında ABD, Fransa, İngiltere ve İsrail üzere aktörlerin aktif olduğunun altını çizen Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay’a nazaran İsrail’in atılımları, Doğu Akdeniz’deki güç havzası planlarıyla da örtüşüyor:

“Bu Suriye alanındaki gelişmeleri, Avrupa’nın güvenlik mimarisi, ABD’nin Çin’e angaje olma isteği, Ukrayna-Rusya Savaşı’nın sonlandırılması ve İsrail’in Ortadoğu’daki güvenlik ve Doğu Akdeniz’deki güç havzasında yeni denklem kurma uğraşı ile alakalı. Birini başkasından ayıramayız. Büyük bir fotoğrafın kesimi bu. Güneyimizdeki Türkiye-İsrail mümkün tansiyonu de bu formda. Şayet ileri boyuta taşınırsa tansiyon diyebiliriz. İsrail, Türkiye’nin nabzını yokluyor olabilir bu evrede. Burada, Suriye alanında kimler var bakarsak, İsrail’in Amerika ile birlikte yapmak istediklerini daha âlâ anlayabiliriz. Suriye alanında YPG-PKK bölgesinde Amerika ve Fransa var. Burada Amerika ve Fransa birlikte çalışıyor. YPG-PKK’nın yeni Suriye merkezi hükümeti ile birleştirilmesi ve entegrasyonu üzerine çalışmalar var. İmzalar atıldı. Lakin bunlar, Türkiye’nin beklentisini karşılayan gelişmeler değil. Tahminen de ilerleyen günlerde YPG kendisini feshedecek ve SDG çatısı altında yeni bir isimle, mesela Roj Peşmergeleri ile birlikte bir Kürt birlikteliği oluşturarak otonom bir idareyle merkezi hükümete bağlanacaklar. ABD ve Fransa bunu yönetiyor ve eş-Şara’ya dikte ediyor. İsrail de bu planın içerisinde. Öte yandan merkezi Suriye’de yani eş-Şara’nın bulunduğu bölgede İngiltere’nin tesirli olduğu tarafında bilgiler var. Suriye’de, Amerika ve İngilizler tarafından rol paylaşımı olmuş. Dürzi bölgesi dediğimiz yani Şam’ın güneyi olan alanda, İsrail nüfuz tesiri yaratıyor. Lazkiye Havzası dahil olmak üzere kendisine güvenlik nesli oluşturmaya çalışıyor. ABD-Fransa bir tarafta, İngiltere bir tarafta, İsrail bir tarafta Suriye nüfuz alanları bölünmüş durumda.”

‘Türkiye, Suriye’deki gücünü tahkim etmeli’

İsrail’in Suriye’de kendisine inançlı bir nesil oluşturmak için agresif adımlar attığına dikkat çeken Atabay, Türkiye’nin de ulusal güvenliği açısından Suriye’deki gücünü tahkim etmesi gerektiğini belirtti. Atabay ayrıyeten İsrail’in İran’a karşı Irak’a kadar genişlemek istediğini de kelamlarına ekledi:

“Böyle bir senaryonun oynandığı yerde elbette Türkiye’nin güvenliğini yakından ilgilendiren faaliyetler olacaktır. Bilhassa PKK-YPG bölgesi kıymetli. Suriye idaresinde de eksen kayması olacaktır. Türkiye’nin bu alanda nüfuz yaratma ve faal olma üzere bir isteği ve gereksinimi var. Bu nasıl olacak? Ahmet eş-Şera ile temas kurularak olacak. İsrail de bunu istemiyor. Neden? Burada kendi tesir alanını geliştirip Irak alanına ulaşmak istiyor İsrail. Irak’taki Haşdi Şabi üzere İran dayanaklı yapılar var. İran takviyeli bir güç var Irak’ta. Suriye’nin diğer bir versiyonu Irak. Yani İran tesir alanı açısından. İsrail ve ABD burada Irak kartını da ortadan kaldırıp, Suriye-Irak sınırını dizayn etmek istiyor. Bu esnada Suriye’nin Kürt bölgesinde yani Fırat’ın doğusunda bir oluşum kurmak istiyorlar. Satranç tahtasındaki atılımlar bu. İran’daki bir istikrarsızlık, İran’ın vurulması, oradaki kaos; Türkiye’nin güvenliğini çok yakından tesirler. Irak’ta da yeni bir kaos hakeza tesirler. Suriye, Irak, İran ekseninde olacak zincirleme tepki, Türkiye’nin ulusal çıkarlarını ve güvenliğini hayati olarak tesirler. Bu denklemde İsrail’in halinin önüne geçilmesi lazım. Biz bir yandan ne yapıyoruz? İran’ın tesirini kırdık. Rusya ile birlikte hareket etmeyi beceremedik yahut olmadı. Bu türlü bir denklemde yahut ortamda, Türkiye değişen konjonktüre nazaran var olmak istiyor. İsrail ile çatışma senaryoları buna dayanıyor. İsrail’in genişleme, güvenlik neslini derinleştirme dileği var.

Bunu Ürdün’de sağladı. Gece aradığında Ürdün Kralı’nı yatağından kaldıracak kadar tesirleri ve güçleri var. Bunu Suriye’de de oluşturmak istiyorlar. Lübnan’da olanlar oldu esasen. Kendisine bir güvenlik nesli kurmak istiyorlar. Olağan temel olan olay, Doğu Akdeniz havzası. Burada İsrail’in atakları paralel gelişiyor. Biz tahminen Suriye’ye odaklanıyoruz lakin İsrail’in Güney Kıbrıs Rum Kesiti ile irtibatı, Doğu Akdeniz boru çizgisi üzere atılımları var. İsrail’den çıkıp Mısır alanı dahil hepsini birleştirip, Güney Kıbrıs ve Girit üzerinden Yunanistan’a uzanacak bir proje bu. Rusya’nın doğalgazına muhtaç olmaktan Avrupa’yı kelamda kurtarıp, Rus gazı yerine Akdeniz ve Katar gazını devreye sokma planları var. Bunun içerisinde de İsrail var. Doğu Akdeniz, Katar ile alakaları geliştiriyor. İsrail’de Katargate skandalı patladı. Finansman açısından Doğu Akdeniz’de birlikte olmak istiyor. Yunanistan ile ortak tatbikat yapılıyor. İsrail ayrıyeten Güney Kıbrıs’ta da askeri ve istihbari varlığını güçlendiriyor. Bunlar, Suriye alanı ile eklemleniyor ve Türkiye’nin mümkün ataklarına karşı bir jenerasyon oluşturuluyor. Bu türlü bir denklem var özcesi. Pekala bu önümüzdeki günlerde nereye sarfiyat? İsrail’in ABD takviyesini almak suretiyle bölgede oluşturmak istediği toprak emperyalizmi ve İran’ın üzerine çökme isteği, Ortadoğu’daki bütün denklemleri karıştırır. Bu, Türkiye’nin aleyhine olur. Türkiye için bu noktada Suriye’deki gücünü artırması ve tahkim etmesi değer arz ediyor. Doğal olay bunu yapabilmek. Bu denklemi, memleketler arası aktörler ekseninde yönetebilmek işin güç tarafı.”

‘Büyük resmi görmemiz lazım’

Emekli Kurmay Albay Ünal Atabay’a nazaran bölgedeki her gelişme birbiriyle temaslı ve Türkiye’yi direkt etkileme potansiyeline sahip:

“Bizim Suriye alanındaki angajemizde İngiltere’nin ve Amerika’nın birlikte oynayabileceği, İsrail’i de dahil edebilecekleri bir tuzak geliştirilebilir. Her türlü oyun bu alanda oynanır. Bakın havalimanlarını vurup ‘Mesaj vermek istiyoruz’ diyorlar. İsrail’in çok berbat iletileri var. İsrail daima bu türlü toplantılar yapıp Türkiye’ye karşı alabilecekleri önlemleri konuşuyor. Bu, Türkiye-Azerbaycan münasebetlerinden Türkiye-Irak bağlarına kadar tesirli olur. Son devirde PKK’nın silahsızlandırılması ve Suriye alanında YPG ile oluşturulmak istenen denklem üzere tüm denklemler birbiriyle alakalı. Büyük resmi görmemiz lazım.”

‘ABD, Çin ile birlikte iki kutuplu dünya sistemi dilek ediyor’

ABD’nin çok kutuplu dünya nizamını istemediğini kaydeden Atabay’a nazaran Amerika, Çin ile birlikte Soğuk Savaş gibisi iki kutuplu bir sistem arzuluyor:

“Avrupa’nın güvenlik mimarisini şu anda İngiltere ve Fransa üstlenmek istiyor. Amerika çekilecek üzere görünüyor. İngiltere ve Fransa da buna istekli duruyor. Rusya’ya karşı nasıl bir atak olacak göreceğiz. Türkiye’yi de bu denkleme dahil etmek istiyorlar. Toplantılar yapılıyor. Avrupa güvenlik mimarisinde Türkiye’nin katkısı konuşuluyor. Artık koalisyon mu olur, NATO üzere mi olur bilemiyoruz. Suriye alanında da İngiltere’nin varlığı kelam konusu. Tahminen de Türkiye’yi yeni güvenlik mimarisine angaje edecek biçimde kartlar açacaklar. Amerika ve İngiltere ortasında tahminen de bir paylaşım var. Bunu hem Avrupa’da hem Ortadoğu’da görüyoruz. Fırat’ın doğusunda Amerika, merkezi Suriye’de İngiltere var. Amerika ve SSCB varken iki kutuplu bir dünyadan bahsettik. SSCB dağılınca tek kutuplu, Amerikan hegemonyasını konuştuk. Artık Çin’in önlenemez bir yükselişi var. Amerika, çok kutuplu bir dünya nizamını istemiyor gördüğüm kadarıyla. Amerika’nın istek ettiği denklem bu değil. ABD, Çin ile ortasında iki kutuplu bir dünya istiyor. Yani ABD, Soğuk Savaş denklemini istiyor. Rusya’yı Çin’den ayırıp müstakil pozisyona getirmek istiyorlar. Bunu başarabilirler mi? Olur mu? Olmaz mı? Bunu göreceğiz. İşte bu vakitte Avrupa’nın güvenlik mimarisini İngiltere ve Fransa üstlenir. Dünyanın güvenlik mimarisini ABD ve Çin üstlenir. Tahminen de Rusya ve Çin paktı denklemi görebiliriz.”