Futbolcuların sarı saç modası için bilimsel açıklama geldi: Sadece trend mi, yoksa doping testini kandırma yöntemi mi?

Galatasaray başta olmak üzere pek çok grupta son haftalarda kimi futbolcuların peş peşe saçlarını sarıya boyatması, doping yaptıkları ve bunu gizlemek için saç rengini değiştirdikleri istikametinde spekülasyonlara yol açtı​.

Sosyal medyada bilhassa rakip grup taraftarları, bu sarı saç trendinin tesadüf olmadığı teziyle mevzuyu tartışmaya açtı. Hatta kimi kullanıcılar geçmişte doping cezası alan ünlü futbolcuların (örneğin Paul Pogba) saçlarını doğal renkleri olmadıkları halde sarıya boyatmış olmalarını örnek göstererek, emsal bir durumun yaşandığını öne sürdü. Bu tezler karşısında kısa müddette yüzlerce mizahi paylaşım yapılırken, mevzunun ciddiyetine inananlar da çıktı. Ünlü spor muhabiri Yağız Sabuncuoğlu bile toplumsal medyada hususla ilgili yorum yapıp sonra silmek zorunda kaldı. Pekala doping iddiaları ile sarı saç boyama ortasındaki bağ gerçek mi, yoksa bir kent efsanesinden mi ibaret?

Doping testlerinde saç tahlili ve saç renginin rolü

Bilimsel çalışmalara nazaran, saçtaki melanin pigmenti, birtakım unsurların saça tutunma oranında rol oynayabiliyor. Koyu renk saçlar daha fazla melanin içerdiğinden, uyuşturucu yahut doping unsurları bu saçlara açık renklilere kıyasla daha yüksek oranda bağlanabiliyor​. Örneğin tıpkı ölçüde husus kullanan bir bireyin açık sarı saç telinde çıkan düzey, koyu kahverengi saçlı birine nazaran bariz halde daha düşük olabiliyor​. ABD’de yapılan denetimli bir çalışmada, belli bir uyuşturucunun dozunun sarışın bireylerin saçında ortalama “3.1” ünite düzeyinde tespit edildiği, buna rağmen koyu ciltli (daha ağır melaninli) bireylerin saçında “14.9” ünite üzere çok daha yüksek düzeyde tespit edildiği raporlanmış durumda. Bu bilgiler, saç rengi ve yapısının, saç örneğiyle yapılan unsur testlerinde sonuçları etkileyebileceğini gösteriyor.

Saç boyasının kimyasal tesiri: Doping testini kandırabilir mi?

İddiaların merkezinde, saçlarını sarıya boyayan futbolcuların muhtemel bir saç teli doping testinde yakalanmaktan kurtulacağı fikri var. Sahiden de kozmetik süreçlerin saçtaki husus kalıntılarını etkileyebileceğine dair bilimsel bulgular mevcut. 1997 yılında yapılan klasik bir araştırma, saç boyama yahut açma sürecinin, saç telinde birikmiş birtakım uyuşturucu hususların ölçüsünü kıymetli ölçüde düşürebildiğini ortaya koydu; boyalı yahut ağartılmış (bleach uygulanmış) saç örneklerinde, doğal saça kıyasla unsur seviyelerinin yüzde 40-60 oranında azaldığı belirlendi.

​Özellikle hidrojen peroksit üzere güçlü oksidatif kimyasallarla yapılan saç açma süreçleri, saçtaki uyuşturucu yahut yasaklı metabolit konsantrasyonlarını önemli biçimde düşürebiliyor ve testlerin yanlış negatif sonuç vermesine yol açabilecek ölçüde tesir edebiliyor​.

Bir öbür inceleme, kalıcı saç boyalarının alkol yahut uyuşturucu göstergelerini saçtan yüzde 80’lere varan oranlarda azaltabildiğini, bleaching (saç ağartma) sürecinin ise birtakım durumlarda saçtaki husus izlerini neredeyse büsbütün (yüzde 98’e varan oranlarda) yok edebildiğini aktarıyor​. Bu nedenle isimli toksikoloji alanında saç testi yapılacağı vakit, saçın kimyasal süreç görüp görmediği kritik bir soru olarak bedellendiriliyor.

Ancak saç boyatmanın doping testlerini tamamen geçersiz kılabileceğine dair kesin bir bilimsel ispat bulunmuyor. Saç boyaları, içerdikleri kimyasallar nedeniyle saç telindeki hususları değiştirip seyreltici bir tesir gösterebilse de çağdaş test sistemleri bu cins dış tesirlere karşı mümkün olduğunca hassas olacak halde geliştirilmiş prosedürler olarak biliniyor. Uzmanlar, güçlü saç açıcı kimyasalların saçta bulunan yasaklı unsurların tespitini zorlaştırabileceğini kabul etmekle birlikte, doping kontrolünde yalnızca saç tahliline bel bağlanmadığını hatırlatıyor.

Trendin ardında moda ve psikoloji var

Futbolcuların sarı saç tercihini “doping” ile ilişkilendirmenin spekülatif olduğunu vurgulayan spor psikologları, bu trendin takım kimliği, özgüven artışı yahut medya dikkatini çekme üzere faktörlerle açıklanabileceğini tabir ediyor. Örneğin, geçen sezon Premier Lig’de dikkat çeken Erling Haaland ve Jack Grealish üzere isimlerin tarz tercihlerinin, genç futbolcular üzerinde trend oluşturduğu düşünülüyor.