Parfümünüze dikkat ettiniz mi?: ‘Mumya’ gibi kokuyor olabilirsiniz

Amerikan Kimya Derneği Mecmuası’nda yayımlanan yeni bir çalışmada, bu beklenmedik kokular, mumya aromalarının birinci sistematik tahlilini yaparak haritalandı. Kahire’deki Mısır Müzesi’nde bulunan dokuz mumyayı inceleyen araştırmacılar, bu antik kalıntıların, binlerce yıl boyunca varlığını sürdüren bariz güzel aromalar taşıdığını keşfetti.

Antik Mısır kültüründe kokular, mumyalama sürecinin hem dini hem de pratik istikametlerinde derin bir rol oynuyordu. Beğenilen kokular yalnızca etrafı hoş kokutmak için değil, tıpkı vakitte ilahi varlığı ve ruhsal saflığı temsil ediyordu. Makaleye nazaran Antik Mısırlılar, çürümeyi tanımlamak için ‘rpw’ (çürümek), ‘hw3t’ (bozulma) ve ‘iwtyw’ (kötüleşme) üzere makul sözler kullanırlardı. Bu tabirler antik cenaze metinlerinde yer alır ve bu süreçleri dikkatlice engellemenin korunma teknikleri açısından ne kadar kıymetli olduğunu vurgulardı.

Mumyalar neden hoş kokuyor?

Mumyalama uygulaması vakit içinde kıymetli bir evrim geçirdi. Predinastik periyotta (yaklaşık MÖ 5000) bedenler, sıcak ve kuru çöl kumları tarafından doğal olarak korunuyordu. Eski Krallık devri (MÖ 2700-2200) ile birlikte embalmacılar, natron — sodyum karbonat ve başka tuzların doğal karışımını — reçineler ve aromatik hususlarla kullanmaya başladılar. Yeni Krallık periyodunda (MÖ 1570-1069) ise mumyalama, ardıç ve çamdan elde edilen yağlar, bedelli baharatlar ve tütsü üzere aromatik reçinelerle yapılan karmaşık bir süreç haline geldi.

Bilim insanları, bu müdafaa tekniklerinin evrimini sergileyen dokuz mumyayı incelediler. Bunlardan beşi depolama alanlarında korunurken, dördü müze galerilerinde sergileniyordu. Bu mumyalar farklı tarihi devirlere ilişkin olup, muhtemelen farklı toplumsal sınıfları temsil ediyor ve bu da mumyalama uygulamalarının zenginlik ve statüye nazaran nasıl farklılaştığını gösteriyor.

Araştırma, depolama alanlarında bulunan mumyalar ile sergilenen mumyalar ortasında şaşırtan farklar ortaya koydu. Stant vitrinindeki mumyalar, bilhassa terpenoidler, laktonlar ve fenolikler üzere güzel kokulu organik bileşiklerden daha güçlü bir çeşitlilik gösterdi. Bu fark, stant vitrinlerinde daha düzgün korunma şartlarının, yok olabilecek eski kokuları hapsetmesi ve muhafazası ile açıklanabiliyor.

Çalışma hakkında açıklama yapan Dr. Cecilia Bembibre, “Bu çalışmanın iki değerli istikameti var. Birincisi, kokular sayesinde yeni bilgiler ortaya çıktı ve bu da geçmişi anlamada duyularımızı kullanmanın değerini vurguluyor” dedi.

Mumya kokusunun kaynağı ne?

Bilim insanları, gelişmiş tahlil tekniklerini kullanarak mumya kokularının dört farklı kaynağını belirledi. Birincisi, antik reçineler, yağlar ve baharatlar üzere mumyalama gereçlerinin kendisidir; bu materyaller binlerce yıl sonra hala aromatik özelliklerini koruyor. İkincisi, çağdaş koruyucular tarafından bedenlerin korunmasına yardımcı olmak hedefiyle kullanılan bitki yağlar olarak biliniyor. Üçüncüsü, evvelki muhafaza uğraşları sırasında uygulanan sentetik pestisitler olabiliyor. Son olarak, birtakım kokular, korunan kalıntılarda bile devam eden doğal biyolojik süreçlerden kaynaklanıyor.

Araştırmacılar, buldukları sentetik pestisitlerin, muhafaza kayıtlarında yer almadığını belirtmiştir. Bu kimyasalların sıhhat riski oluşturmadığına karşın, bu keşif, muhafaza önlemlerinin daha güzel belgelenmesi gerektiğine işaret etmektedir.

Farklı periyoda ilişkin mumyalar farklı kokuyor: Toplumsal statü kokusu

Farklı devirlere ilişkin mumyaların karşılaştırılması sırasında değişik bir keşif yapıldı. Geç Devir’e (MÖ 664-332) ilişkin mumyaların koku profilleri şaşırtan derecede benzeriydi, bu da o periyotta standartlaştırılmış embalmama uygulamalarını gösteriyor. Yeni Krallık periyoduna ilişkin en yeterli korunmuş örnek, laktonlar ismi verilen kimyasal bileşiklerden kaynaklanan eşsiz tatlı ve meyvemsi kokular ortaya koydu. Bu özel kokular, ölen kişinin yüksek toplumsal statüsünü gösterebilir, zira bu mumyalama sürecinde daha kaliteli ve kıymetli gereçler kullanılmış olduğu manasına geliyor.

Çalışmanın ortak müellifi ve Kahire Müzesi Müdürü Profesör Ali Abdelhalim, “Antik Mısırlılara nazaran, mumyalama, ölen kişinin vücudunu ve ruhunu ahirete korumak için yağlar, balmumları ve merhemler kullanılarak yapılan detaylı bir ritüel olan değerli bir cenaze uygulamasıydı” dedi. Ayrıyeten Abdelhalim, “Bu uygulama vakitle evrimleşti ve kullanılan farklı teknikler ve gereçlerin belirlenmesi, mumyalanan bireyin devri, pozisyonu ve sosyoekonomik durumu hakkında bilgiler sunuyor” formunda konuştu.