‘Lübnan’da hükümet ABD baskısıyla kuruldu’

“Seçimler Mayıs 2021’de yapılmıştı. Neredeyse 3 yıldır Lübnan’da hükümet yoktu. Daima süreksiz hükümet, süreksiz başbakan vardı. Seçimlerden evvel Necip Mikati süreksiz kabineyi yönetiyordu. Yeni Cumhurbaşkanı seçildiğinde biz seninle konuşmuştuk; Nevaf Selam’dan bahsetmiştim, aslında çabucak o akşam Selam seçildi. O da neredeyse 1 aydır uğraşıyordu, Lübnan’daki değişik siyasi hareketlerle müzakerelere devam ediyordu. Fakat bir türlü mutabakata varılamıyordu. Trump’ın Ortadoğu Özel Temsilcisi Yardımcısı Morgan Ortagus’ın birinci yurt dışı gezisi Beyrut’a oldu. O geldikten sonra sonraki gün çabucak bir formda hükümet kuruldu.

Aslında bu yeni kurulan evvelki hükümetlere nazaran çok farklı, bunun altını çizmekte yarar var. Bu aslında Lübnan içerisindeki uzlaşmadan değil, daha çok memleketler arası baskıdan, daha da öteye gidersek Amerika Birleşik Devletleri’nin baskısından sonra kuruldu.

Çünkü Lübnan’da savaş öncesinde de 2019’dan beri devam eden bir ekonomik kriz vardı. Lübnan lirası devalüasyona uğradı, beşerler işsiz kaldı, Lübnan dış borçlarını ödeyemedi. Büyük bir ekonomik kriz vardı. Üzerine bir de savaşla gelen yıkım oldu, her yer bombalandı. Münasebetiyle gelecek memleketler arası nakde, yardıma çok muhtaçlığı var Lübnan’ın. Bu hükümetin kurulması da o yardımın gelmesinin kaidelerinden biriydi. Natürel tek koşul değil. Hükümetin önünde bir sürü pürüz var. Ekonomik, siyasi ıslahatların gerçekleştirmesini bekliyorlar ki memleketler arası yardım gelmeye devam etsin. İşi güç, lakin bir umut da var.”

“Hizbullah hala hükümette var lakin eskisi üzere güçlü değil. Zira daha evvelki idarelerde Şii hareketler olan Hizbullah ve müttefiki Emel, evvelki hükümetlerde blokaj çemberine sahiptiler. Yani veto yetkisine sahiptiler. 5 tane Şii bakanlık vardı. Bakanlıklar daima Şiilere verildiği için 5’li Şii Bakanlığı diye adı öyle kaldı ve kimin bakan olacağını Nebih Beri belirliyordu. Rastgele bir uyuşmazlık olduğunda ‘Biz çekileceğiz, bakanlarımızı istifa ettireceğiz ve hükümet düşecek’ diye tehdit ediyorlardı. Böylece istemedikleri kanunları geçirmiyor ve çok rahat olarak sabote edebiliyorlardı.

Artık bunu yapamayacaklar. Zira Nebih Beri‘nin tek tek bakanları seçmesine müsaade verilmedi. Ancak şöyle bir şey var; Nebih Beri finans bakanlığının Emel’e verilmesi için çok baskı yapıyordu. Zira 2014’ten beri finans bakanlığı Emel Hareketi’nde. Finans Bakanlığı tekrar bir Şii’ye verildi ancak Nebih Beri’nin seçtiği bir Şii’ye değil. Yeni bakan da ilk açıklamasında ‘Veto hakkımı kullanmayacağım’ dedi. Muhtemelen onu bu kuralla getirdiler. Böylece her iki taraf da tam istediğini alamadı fakat bir orta yol bulundu üzere.

Ama şu anda Hizbullah da Emel de aslında epeyce zayıfladı. Hükümette yer alsalar da veto yetkileri gittiği ve istedikleri bakanları seçemedikleri için eski güçlerine sahip değiller. Ancak Amerika’nın ‘Hizbullah muhakkak idarede bulunmamalı’ halinde dikte ettiği üzere de olmadı, ona karşın Hizbullah kabinede yer almayı başardı. Biraz da sürpriz oldu. Zira 3.5 haftadır süren görüşmeler çıkmaza girmişti. Ortagus’un gelişi ve milletlerarası baskıyla hükümet kuruldu. Artık herkes önüne bakmak istiyor. Bundan sonra Lübnan’da en değerlisi ekonomik ıslahatların geçirilmesi ve uygulanması.”

“Ateşkes uzatılmıştı. Olağanda Ocak’ta bitecekti, 18 Şubat’a uzatmışlardı. Hatta 16 Şubat’ta Hizbullah Eski Genel Sekreteri Hasan Nasrallah’ın cenaze merasimi planlanmıştı. Bu ateşkes müddeti değişince onun tarihi de değişti, o da 23 Şubat Pazar günü için planlanıyor.

Ateşkesin uzamasını kimse istemiyor. Hatta Ortagus da ‘Uzamayacak, biz de uzamamasını istiyoruz’ dedi. Joseph Aoun da devamlı bu hususta vurgu yapıyor; ‘Ateşkes bitiminde bütün İsrail askerleri Lübnan topraklarını terk etmesi gerekiyor’ diyor. Esasen eski Genel Kurmay Başkanı orduyu çok iyi biliyor, deneyimli bir kumandan. ‘İsrail ordusu çekilmediği için Güneye giremiyoruz’ diye vurguluyor. BM’nin 1701 sayılı kararını artık herkes duydu. 2006 yılından bu yana iki tane savaş bitirdi bu karar. Joseph Aun 1701 sayılı kararın da uygulanacağına dair garanti verdi, zati Hizbullah da buna onay vermişti.”

“Şu anda İsrail Güney Lübnan’da Hizbullah’ın geride bıraktığı silahları, ekipmanları, tünelleri yok etmeye çalışıyor. Birebir tünellerden Lübnan-Suriye hududunda da var. Bilhassa çatışmaların olduğu yerlerde de tüneller var. Hatta İsrail ateşkesi delerek Bekaa’daki kimi tünellerin girişlerini hava bombardımanı ile yok etmişti. Artık de Suriye’de artık Esad düştü, yeni bir idare var ve artık Hizbullah istediği üzere Tahran’dan Beyrut’a o lojistik koridoru kullanamıyor. Lakin hala Suriye-Lübnan ortasında kimi alışverişler oluyordu. Kimileri uyuşturucu kaçakçılığı olduğunu, kimileri silah kaçakçılığı olduğunu söylüyor. Ve Şam ‘Orada Hizbullah ögeleri var ve Suriye’deki eski rejimden kaçanların ve Suriye’de arananların kimileri Lübnan’a kaçtı. O yüzden biz oralara geliyoruz’ diye bir açıklama yaptı.

Sınırda da bir belirsizlik var, kesin bir hudut çizgisi yok aslında. Lakin bu bölge uzun müddettir burada yaşayan aşiretlerin denetimi altında. Hatta aşiretler Suriye ordusu ile resmen çatışmaya girdiler, füze fırlatarak bir tankı yok ettiler. Yani Lübnan ordusundan fazla artık ‘Burası bizimdir, burayı koruyacağız’ diyorlar.

İki taraftan da bir sürü rehineler alındı. Lübnanlı aşiretler kimi HTŞ askerlerini rehin aldı. HTŞ de bayan ve çocuklar dahil 20’ye yakın kişiyi esir aldı. Sonra takas yaptılar. Bu Ortadoğu’da çok sık olan bir şey aslında.”

“Yeni Cumhurbaşkanı Joseph Aoun ile Ahmed El Şara iki defa telefonda konuştular. Bu birinci değil. Daha evvel de HTŞ Şam’a geldiğinde orada çatışmalar olmuştu ve Joseph Aoun ve Ahmed El Şara telefonda görüşmüştü. ‘İki taraf da hudut güvenliğine kıymet verecek’ diye bir açıklamada bulunmuşlardı. Tekrar telefonda görüşüp ‘Durumu denetim altına alacağız. Sivillere yönelik ataklar kabul edilemez’ vs. üzere bir açıklama yaptılar.

Şu anda Lübnan ordusunun bir ‘vur’ buyruğu var. Şayet Suriye ordusu Lübnan topraklarına saldırırsa Lübnan ordusu da vurabilecek. Lakin aşiretler esasen ‘Lübnan ordusu gelmese de bizim öbür seçeneğimiz yok, kendimizi koruyacağız’ dediler. Sonra diğer yerlerdeki aşiretler ‘Onları destekliyoruz. Gerekirse biz de gelir, savaşırız’ dediler.

Orada aslında hala etnik hesaplaşmalar devam ediyor. Hem lokal aşiretler ile ilgili hem de Hizbullah ve yeni HTŞ’nin alıp veremedikleri var. Münasebetiyle Lübnan ordusu ‘vur’ buyruğu olsa bile biraz çekinebilir. Fakat kesin bir hudut olmadığı için neresi kimin toprağı üzere bir belirsizlik de var.

Lübnan ile HTŞ ortasında bir çatışmaya ABD müsaade vermez. ABD şu anda her iki tarafı da destekliyor, onların birbirlerine girmesi çok işine gelmez. Ancak ufak çaplı şeylere tahammül edebilecek durumda.”

“Lübnan’da hükümet kuruldu ancak seneye zati seçim var. ‘Bu hükümet zati çok uzun ömürlü olmayacak’ diye önemsemeyenler de var. Seçil olması yeni hükümetin kurulabileceği manasına da gelmiyor. 3 yıldır süreksiz hükümet vardı. Hasebiyle tekrar bu türlü bir devamlılık olabilir. Bu türlü komik bir olay da var.”

“Amerika’nın dış siyasetteki bir taktiği var; bir şeyi sonuna kadar itiyor ve reaksiyon görmek istiyor. Karşısındaki reaksiyon vermezse yapacağını yapıyor. Trump çok daha gözü pek gerçekleştiriyor. Karşısındaki göz kırparsa ‘tamam bu dediğimi yapacağım’ ancak biraz direnirse o vakit geri çekiliyorlar. Bunu bizim Güney hudutlarımızda SDG ile de görebiliyoruz.

Körfez ülkeleri Suudilerin müsaadeden gidiyor. Suudiler şöyle ‘yap’ diyor, yapıyor, ‘yapma’ diyor, yapmıyor. Kendi özgür iradeleri çok yok. Onlar da aslında bu projenin bir kesimi. 2019’da Lübnan’da ekonomik kriz başladı. Nedenlerinden biri de Suudi Arabistan’ın Lübnan’a ambargosuydu. Hatta vatandaşlarının Beyrut’a gelmesini engelledi, ticaret durdu. Körfez ülkelerine de ‘Lübnan ile ticareti durdurun’ baskısı yaptı. Bu yaptırımlar Lübnan’ı çok etkiledi. Zira Lübnan’ın iktisadı bankacılık ve turizm üzerine dayalı. Bu ekonomik olarak çöküşü başlattı. Hizbullah’ın çöküşünde de, yalnızca İsrail ve ABD’nin verdiği askeri ziyan değil ekonomik kriz de tesirli. Beşerler aç kaldılar, mecbur kaldılar ve bazıları iş birliği yaptı. Sonunda bu gördüğünüz duruma geldik.”

“Suudiler Amerika’yı destekleyeceklerdir. Ortadoğu’da konuşulan artık Gazze’yi alacakları, Gazzelileri Ürdün’e sürecekleri… Trump bu açıklamayı yaptığında ‘4 hafta sonra da Batı Şeria ile ilgili kararımızı açıklayacağız’ dedi. Oradaki insanların geleceğine neden Trump karar veriyor? Hepsini Ürdün’e götürüp, Ürdün’ü tasfiye edip orayı artık yeni bir Filistin yapacak. Böylece Filistinlilerin bir devleti olmuş olacak. İsrail de onların topraklarını ilhak etmiş olacak, iki başka devlet olarak iç içe yaşamamış olacaklar, yalnızca yan yana olacaklar. Ortadoğu’da uzun devirde bu türlü konuşuluyor.

Aksa Tufanı Operasyonu’ndan sonra yayınlara çıktığımda, ‘İsrail Gazze’ye girecek’ dediğimde bana karşı çıkıyorlardı, ‘İsrail Gazze’ye kara harekâtı yapmaz. Zira çok kayıp verir’ diyorlardı. Ben de ‘Gazze’nin içinden geçecek’ diye söylemiştim. Çok da reaksiyon almıştım, ben olaya yalnızca pragmatik olarak bakmıştım. Keşke hiç olmasaydı lakin bunu yapıyorlar. Bu da artık bize olamayacak bir şey üzere geliyor, lakin 2 sene evvel de ne Hizbullah’ın ne Hamas’ın ne 13 yıl iç savaşa dayanan Suriye’nin bu hale geleceği hiç aklımıza gelmezdi.

Bölgede istikrarlar değişiyor. Netanyahu ‘Haritalar değişecek’ demişti, değişiyor. Ürdün ya da yeni Filistin tahminen de bunun bir modülü. Biz yalnızca izliyoruz. Ortadoğu’da her an her şey olabilir. Eski dostlar düşman olur, eski düşmanlar müttefik olur…”

“Lübnan ordusunun işi de çok güç. Yurt dışından yardım gelse de hepsi ‘Şunu yapmazsan parayı keseriz’ tehdidine bağlı. Çok sıkıntı bir durum. Hem Güneyde denetimi eline alıyor hem yeni bir rejim var. Evvelce daha müttefik olduğu bir rejimdi, artık değişti, hudutta arbedeler var. Kuzey’de şimdilik bir şey yok ancak orada da başlayabilir. Her an patlamaya hazır bir bomba üzere duruyor.

Ama şu anda Lübnan’da Amerika’nın, Suudilerin direkt desteklediği bir hükümet olduğu için insanların paranın geleceğine, ıslahatların olacağına, ekonomik olarak biraz daha iyileşeceklerine, İsrail’in çekileceğine dair umutları var.”

“Arap ülkelerinin birlik olarak Trump’a karşı kınama dışında pratikte bir şey yapacaklarını, harekete geçeceklerini hiç düşünmüyorum. Şayet Ortadoğu’daki bu planların engellenmesi gerekirse direniş yeniden Direniş Ekseni’nden gelir. Hizbullah şu anda zayıf düşse de hala bir halk hareketi. Zati o yüzden bütün bunlara karşın hükümette yer alabildi. Hasebiyle ben Arap ülkelerinden dişli bir direniş beklemiyorum. Bir direniş olursa o tekrar Direniş Ekseninden gelecektir.”